مدت زمانی است که در جامعه اسلامی ایران توسط ابزارهای رسانه ای و دستگاه های تبلیغاتی غرب و نظام سلطه جهانی تبلیغ می شود که با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی مردم ایران و تورم فزاینده ای که در آن وجود دارد چرا جمهوری اسلامی ایران به مردم فلسطین کمک مالی و حتی از نهضت آن حمایت تسلیحاتی می کند؟ القاء این نوع شبهات به مردم ایران هر چند هدفی جز تأمین امنیت پایدار برای رژیم جعلی صهیونیستی و تداوم سیاست های توسعه طلبانه تروریستی و تجاوزکارانه آن در منطقه از سوی نظام سلطه جهانی و جلوگیری از پیام جهانی انقلاب اسلامی ایران در بیداری ملل مسلمان منطقه ندارد، اما بر بخشی از از مردم ناآگاه به مسائل منطقه و یا جریان های سیاسی غرب گرا در ایران تأثیراتی داشته است، به همین لحاظ ضروری است برای آگاهی بخشی به ملت مسلمان ایران و تبیین حقیقت و ماهیت دفاع از قضیه فلسطین به چند نکته اساسی توجه شود.
اول: ملت ایران ملتی است مسلمان و نظام برگرفته از اراده ملی این ملت نیز نظامی است اسلامی و مبتنی بر آموزه های دینی و قرآنی، بنابراین بر اساس قانون اساسی، جمهوری اسلامی موظف است در سیاست گذاری های داخلی و خارجی خود به آموزه های دینی، به ویژه قرآن مجید تمسک جوید. قضیه فلسطین و حمایت جمهوری اسلامی ایران از ملت مسلمان آن نیز بخشی از این اصول است.
قرآن مجید در آیات متعددی بر حمایت از ملل مظلوم تأکید ورزیده است که به چند مورد آن اشاره می کنیم:
۱ـ أُذِنَ لِلَّذینَ یقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلی نَصْرِهِمْ لَقَدیرٌ * الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یذْکرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کثیراً وَ لَینْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ینْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عَزیزٌ(۱) در این آیه علت اذن در جهاد را «مظلومیت» و مورد ظلم قرار گرفتن و اخراج از خانه و کاشانه و آواره ساختن مؤمنان از وطن خود از سوی ستمگران می داند.
۲ـ وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِک ما عَلَیهِمْ مِنْ سَبیلٍ * إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَی الَّذینَ یظْلِمُونَ النَّاسَ وَ یبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیرِ الْحَقِّ أُولئِک لَهُمْ عَذابٌ أَلیم(۲)
کسانی که بعد از آنکه مورد ظلم قرار گرفتند، یاری بطلبند، ایرادی بر آنان نیست، ایراد و مجازات بر کسانی است که به مردم ستم می کنند و در زمین به ناحق ظلم روا می دارند.
۳ـ وَ ما لَکمْ لا تُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذینَ یقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیه الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْک وَلِیا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْک نَصیراً(۳)
چرا در راه خدا و برای رهایی مردان و زنان و کودکانی که [به دست ستمگران تضعیف شده اند] پیکار نمی کنید؟ همان افراد [ستمدیده ای] که می گویند: پروردگارا ما را از این شهر (مکه) که اهلش ستمگرند، بیرون ببر و از طرف خود برای ما سرپرستی قرار ده و از جانب خود، یار و یاوری برای ما تعیین فرما.
در سنت نبوی«ص» و ائمه معصومین«ع» نیز سفارش زیادی به این امر شده و در اسلام، مسئولیت مقابله با تهدید و ارعاب، وظیفه ای همگانی است و باید یکپارچه، در برابر عوامل تهدید و ارعاب ایستاد و از مظلوم دفاع کرد و خصم ظالم بود. دستور نورانی امیرالمؤمنین«ع» مبنی بر این که «همواره خصم ظالم و یار و یاور مظلوم باشید» همواره بر تارک عالم می درخشد و بیانگر تعالی اصول حقوقی اسلام و حقانیت این نظام حقوقی است. پیامبر عظیم الشأن اسلام«ص» نیز فرمودند: «هر کس فریاد دادخواه و مظلومی ـ اعم از مسلمان یا غیرمسلمان ـ را بشنود که مسلمین را به یاری می طلبد، اما به کمک او نشتابد، مسلمان نیست.» و در روایت دیگر فرمودند: «یاری ضعیفان، بهترین و بافضیلت ترین صدقه هاست.» براساس بعضی از روایات دیگر، مسلمانان باید به حل معضلات و گره گشایی یکدیگر اهتمام ورزند و در این راستا تلاش کنند، وگرنه از زمره مسلمان واقعی خارج هستند.
دوم: از جهت دیگر نیز باید به چند نکته اساسی توجه کرد:
۱ـ براساس اصول و مبانی اسلام، جامعه اسلامی پیکره واحدی است و مسلمین نمی توانند در قبال سایر مسلمانان بی تفاوت باشند. پیامبر اسلام«ص» می فرماید: «من اصبح و لم یهتم بامور المسلمین فلیس بمسلم.» و «من سمع رجلاً ینادی یا للمسلمین فلم یجبه فلیس بمسلم.» و «مثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم و تعاطفهم کمثل الجسد، اذا اشتکی بعضهم تداعی سائرهم بالسهر و الحمی.» حکایت مؤمنان در دوستی و مهربانی، چون اعضای یک پیکر است. وقتی یکی از آنها رنجور شود، دیگران برای مراقبت و حمایت از او همداستان می شوند.(۴)
این همبستگی عمیق اسلامی، تعاون اسلامی را به همراه دارد، بدین معنا که مسلمانان در کلیه امور و شئون مشترک اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود، موظف به همکاری و همیاری یکدیگرند. تعالیم مذکور در چهارچوب عقیده و ایمان، بسیار کارساز است و مجموعه امت اسلامی را ـ از مشرق تا مغرب عالم ـ همچون دانه های تسبیح به یکدیگر پیوند می دهد.
۲ـ اصول و قوانین نظام و انقلاب اسلامی ناشی از آموزه های دین مبین اسلام اند، لذا انقلاب اسلامی از بدو شکل گیری تا کنون، اهداف خود را منحصر به برپایی حکومت اسلامی در ایران نکرده است، بلکه خود را موظف به آزادی و بیداری سایر ملل مظلوم جهان و حمایت از حقوق آنان می داند. براساس تحقق عملی حاکمیت ملی، دولت به نمایندگی از تمام افراد مردم، موظف به ایفای «تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان» است، به همین جهت، ضمن آنکه «موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد.»، در اعمال سیاست خارجی باید «دفاع از همه مسلمانان» را وجهه همت خود سازد.(۵)
بر این اساس جمهوری اسلامی ایران، حمایت های بی دریغ مادی و معنوی خود را در ـ حد امکانات و شرایط بین المللی ـ از ملت های مظلوم دریغ نکرده است (مانند حمایت از مردم ستمدیده آفریقای جنوبی، مسلمانان بوسنی ـ هرزگوین، افغانستان، قفقاز، لبنان و فلسطین و. ..)
۳ـ از آنجا که مشکل اسرائیل مربوط به همه جهان اسلام است و تمام مسلمانان مورد تهدید هستند، نجات ملت فلسطین و تشکیل دولت مستقل و طرد و نابودی اسرائیل، پیوسته مورد اهتمام مسئولان، مردم و نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و در این جهت، تدابیر قانونی و انواع حمایت های مالی، معنوی، تبلیغاتی و… صورت گرفته است.
قانون حمایت از انقلاب اسلامی مردم فلسطین (مصوب ۱۹/۲/۶۹ مجلس شورای اسلامی) خطوط اصلی سیاست حمایت از مردم فلسطین را چنین مقرر داشته است:
۱ـ اعتقاد بر تعلق فلسطین به ملت فلسطین و غاصب بودن اسرائیل و حمایت از مردم ستمدیده، آواره و مبارز فلسطین تا رسیدن به حقوق حقّه خویش به هر نحو ممکن (ماده ۱)؛
۲ـ تشکیل صندوق کمک های انسانی جهت حمایت از مردم فلسطین، آوارگان و مبارزان فلسطینی
۳ـ حمایت معنوی و مادی از خانواده شهدا، جانبازان، اسرا و مفقودان سرزمین های اشغالی به وسیله بنیاد شهید
۴ـ اعطای بورس تحصیلی دانشگاهی به داوطلبان فلسطینی
۵ـ تشکیل کمیته دائم نظارت بر اجرا، پیگیری و هماهنگی های لازم نسبت به امور فلسطین و ارائه گزارش به مجلس شورای اسلامی
۶ـ حمایت های تبلیغاتی مؤثر برون مرزی از سوی سازمان های مربوط (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی)
۷ـ تعیین و پیشنهاد رسمیت «بیت المقدس» به عنوان موطن و مرکز دولت اسلامی در تبعید فلسطین به کشورهای اسلامی
۸ـ تحریم رابطه اقتصادی با تمام مؤسسات و شرکت های وابسته به صهیونیست ها در سطح جهان
این مواضع فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، حداکثر حمایتی است که در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران از فلسطینیان آواره و اخراج شده از کشورشان به عمل می آورد.(۶)
سوم: وجود پاره ای از مشکلات و معضلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… در سطح کشور، امری واقعی و غیرقابل انکار است و برای خروج از این وضعیت و دستیابی به وضعیت مطلوب تر، تلاش های مضاعفی لازم است.
در کنار واقعیت فوق، باید واقعیت دیگری را نیز در نظر گرفت و آن توجه به سایر مسئولیت های دینی و ملی دولت و نظام اسلامی است. به عبارت دیگر حیطه و گستره وظایف و مسئولیت های دولت ها فقط در درون مرزهای آن کشور محدود نمی شود، بلکه دولت ها برای دستیابی به اهداف خود در سطح داخلی و بین المللی (از قبیل تأمین امنیت و منافع ملی و تحقق آرمان های ایدئولوژیک) ناچارند تا محدوده عملکرد و اقدامات خود را به بیرون از مرزهای بین المللی، گسترش دهند و در عرصه معادلات و رقابت های بین الملل شرکت فعال داشته باشند.
امروزه به دلیل گسترش ارتباطات و تکنولوژی، جهانی شدن اقتصاد و… ـ که مرزهای ملی کشورها را درنوردیده است ـ دیگر نمی توان حیطه عملکرد و وظایف دولت ها را در محدوده مرزهای آن کشور، تعریف کرد، بلکه بر عکس دولتی از توانایی بیشتر در سامان دادن به مسائل داخلی و تأمین امنیت و رفاه در سطح جامعه و تعقیب آرمان های ایدئولوژیک خود بهره مند می شود که به صورت فعال در مناسبات، معادلات و رقابت های بین المللی حضور داشته باشد، در چهارچوب اصول سیاست خارجی خویش، نقش مؤثری را در تأثیرگذاری بر تحولات منطقه ای و بین المللی ایفا و از موقعیت ها و فرصت های بین الملل به بهترین نحو برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود استفاده کند.
عوامل متعددی در شکل گیری سیاست خارجی کشورها مؤثرند که مهم ترین آنها عبارتند از:(۷)
۱. ارزش ها و اعتقادات ۲. زمینه های تاریخی و فرهنگی ۳. ساختار نظام بین الملل ۴. مشکلات و نیازهای داخلی
دولت ها برای تحقق اهداف سیاست خارجی خود، از ابزارها و تکنیک های گوناگون از جمله دیپلماسی، حربه های اقتصادی، نظامی و فرهنگی بهره می گیرند. استفاده صحیح و به موقع از این تکنیک ها، در میزان موفقیت واحدهای سیاسی بسیار مؤثر است.(۸)
در سطح بین الملل، سیاست خارجی کشوری موفق تر و از توانایی بیشتری برای پیشبرد اهداف بین المللی و تـأمین منافع ملی خود برخوردار است که توانایی بیشتری در کاربرد تمام این ابزارها داشته باشد و در موقع نیاز برای دسترسی به اهداف خود، از آنها بهره گیرد.
براساس مطالب یاد شده در خصوص کمک ایران به مسلمانان فلسطین باید گفت:
یکم: بخشی از این کمک ها (مانند مواد غذایی، دارو، پوشاک و…) در شرایط فعلی، حیاتی هستند و از مسئولیت های فراملی دولت اسلامی محسوب می شوند.
دوم: با توجه به نیازهای ضروری و حیاتی مردم فلسطین و امکانات نسبتاً خوب کشورمان، کمک ها محدودند و تأثیر منفی در روند آبادانی و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی ما ندارند. به علاوه نتایج مثبتی را در کوتاه مدت و طولانی مدت، در سطح منطقه ای و بین الملل، برای کشورمان به ارمغان می آورند. میزان کمک ها وقتی در سطح افراد نگریسته شود، زیاد به چشم می آید (مثلاً صد کامیون)؛ اما همین میزان در سطح کلان بسیار اندک است، یعنی ارزش مادی آن کمک ها برای آحاد ملت، رقم بزرگی است، ولی در سطح یک کشور رقمی جزئی است و اگر بخواهند همان میزان کمک را در داخل بین همه مردم آن کشور تقسیم کنند، بسیار ناچیز است.
سوم: فشارها و مشکلات جامعه هر اندازه زیاد باشد، با وضعیت پیش آمده برای برادران و خواهران آواره فلسطینی و… اصلاً قابل قیاس نیست.
چهارم: مسلمین امت واحده و دارای سرنوشت مشترکی اند. استعمارگران همواره در پی جداسازی و تفرقه میان ملت های مسلمان اند تا از این رهگذر، سلطه خود را بر جهان اسلام بیشتر استوار سازند. بنابراین اگر ما دست از یاری برادران مظلوم مسلمان خود برداریم، در واقع به پاره سازی امت واحد اسلامی ـ که هدف دشمنان است ـ کمک کرده ایم.
پنجم: بر اساس یک روایت، همان طور که کمک های فردی موجب افزایش نعمت و برکات الهی است، کمک های اجتماعی نیز چنین است.
ششم: امروزه در تمام جهان سرمایه هایی برای کمک به جوامع محروم اختصاص داده می شود و در این حرکت انسان دوستانه، مسلمانان و جمهوری اسلامی باید جلودار باشند.
هفتم: انجام حمایت های اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی در حد وسع و توان از ملت های مسلمان دیگرـ خصوصاً فلسطین ـ نه تنها با منافع ملی ما تعارض ندارد؛ بلکه در راستای تأمین منافع ملی ایران به حساب می آید، زیرا:
اولاً، منافع ملی یک کشور فقط در مرزهای جغرافیایی آن محدود نمی شود، لذا دولت ها به میزان هزینه هایی که در کشورهای دیگر صرف می کنند، از توان و قدرت تصمیم گیری و تأثیرگذاری بیشتری در آینده آن کشور و معادلات منطقه ای برخوردار خواهند بود.
ثانیاً، حفظ موجودیت، استقلال و تمامیت ارضی و امنیتی ملی کشور که از عناصر کلیدی و حیاتی تشکیل دهنده منافع ملی است، نیازمند صرف چنین هزینه ها و کمک به ملت هایی است که در خط اول مبارزه با دشمنان ما قرار دارند. واقعیت این است که مردم مظلوم و مبارز فلسطین، از ما نیز دفاع می کنند و ما کمترین وظیفه خود (تدارکات و پشتیبانی) را انجام می دهیم. رهبر فرزانه انقلاب در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمودند: «اگر صهیونیست های افزون طلب گرفتار انتفاضه نبودند، بدون تردید برای سیطره بر مصر و سوریه و لبنان و دیگر کشورهای خاورمیانه وارد عمل می شدند».
هسته های مقاومت و نهضت های آزادی بخش در سراسر جهان اسلام یکی از مهم ترین اهرم های قدرت جمهوری اسلامی هستند که ابرقدرت ها را ترسانده و موجب بازدارندگی آنها از عملی کردن نیات امپریالیستی شان شده اند. کمک به این مردم مبارز، به معنای استحکام بخشیدن به سنگرهای دفاعی خود است.
آینده نگری و تأمین منافع بلندمدت بهترین دلیل بر انجام چنین اقداماتی است، زیرا آرمان ها و اهداف توسعه طلبانه رژیم صهیونیستی هرگز به فلسطین محدود نمی شود، بلکه آنان آرزوی سیطره بر جهان اسلام و به خصوص ام القرای آن (جمهوری اسلامی ایران) را در سر می پروراند.
هشتم: این کمک ها یکپارچگی ما را بهتر حفظ می کند و قدرت جمعی ما را بر دشمنان افزون می سازد و برای مصونیت ما از خطرات دشمن مفید است.
نهم: ارسال این قبیل کمک ها مختص به ایران نیست، بلکه کشورهای بزرگ جهان (مانند آمریکا) به رغم وجود مشکلات داخلی زیاد، باز هم در جهت اهداف و منافع نامشروع خود، کمک های بسیار زیادی را برای اسرائیل ـ که واقعاً هیچ بهره ای برای ملت آمریکا ندارد ـ ارسال می نمایند. حال آیا رواست که کشورهای اسلامی از انجام کمترین وظایف دینی و انسانی خود در قبال مشکلات مردم فلسطین و سایر جهان اسلام دریغ ورزند؟
از طرف دیگر با توجه به واقعیاتی چند ـ از قبیل وجود مرزبندی های بین المللی، حفظ و تقویت نظام جمهوری اسلامی ایران، ارائه الگویی نمونه براساس اصول و ارزش های اسلامی و… ـ توجه به نیازهای داخلی نیز حائز اهمیت است. اگر زمانی بین نیازهای داخلی و خارجی، تزاحم به وجود آمد؛ رعایت اصول اهم و مهم، ضروری می نماید. مثلاً اگر در کشورهای دیگر، مسلمانانی نیازمند ضروری ترین نیازهای حیاتی (از قبیل غذا، دارو، پوشاک و…) باشند؛ بدون شک نمی توان به نیازهای غیرحیاتی و کم اهمیت تر داخلی اولویت داد؛ چون مسئله زندگی و حفظ جان مسلمانان در میان است.
به بیان دیگر، حاکم اسلامی با کمک متخصصان و کارشناسان و با درک شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی، باید مشخص کند که اولویت با رفع نیازهای داخلی است و یا نیازهای خارجی و نسبت به هر یک، چه مقدار باید اهتمام ورزید و برای آن سرمایه گذاری کرد.
از دیگر سو مردم ما ـ که با واقعیات و الزامات جهانی، روش های پیشبرد اهداف سیاست خارجی و تأمین امنیت و منافع ملی و… آشنا هستند و از همه مهم تر وفاداری عمیقی به تعهدات دینی دارند، مثبت بودن اعطای چنین کمک ها و سرمایه گذاری هائی را تصدیق می کنند و در این زمینه همکاری و مساعدت جدی با دولت به عمل می آورند.
بنابراین در ضمن تلاش جدی برای رفع مشکلات داخلی، باید توجه داشت که این قبیل مشکلات و معضلات نمی توانند توجیه کننده کناره گیری و بی توجهی ایران از وضعیت نابسامان سایر مسلمانان و اهداف سیاست خارجی خود باشد، بلکه همراه با انجام وظیفه برون مرزی باید به حل مشکلات درون نیز پرداخت.(۹)
پی نوشت ها
[۱]ـ حج، آیه ۴۰ و ۳۹.
۲ـ شوری، آیه ۴۲ و ۴۱.
۳ـ نساء، آیه ۷۵.
۴ـ نهج الفصاحه، ش ۲۷۱۲.
۵ـ قانون اساسی، اصول۶،۱۱،۵۶،۱۵۳.
۶ـ برای آگاهی بیشتر ر. ک. جهان اسلام از دیدگاه امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام خمینی، فلسطین از دیدگاه امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
۷ـ جهت اطلاع بیشتر ر.ک: قوام، عبدالعلی اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، ص ۱۳۵.
۸ـ همان، ص ۲۰۶.
۹ـ نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها، پرسش ها و پاسخ ها، شماره ۹، (قم، نشرمعارف، ۱۳۸۳) صص۳۱۶-۳۱۳.